"Osobiście wyznaję pogląd, że normalny to jest tylko tryb uruchamiania komputera", czyli o specjalnym traktowaniu i kalectwie które tkwi tylko w umyśle słów parę.

Razem z bratem wracaliśmy od jego ortopedy jadąc niespieszącym się wcale na ulicy Dąbrowskiego tramwajem. Wyszedłem dzisiaj wcześniej z pracy żeby to z nim załatwić, więc wielka tama z aut i wolne tempo poruszania się Stalowej Śmierci Szynowej nie przeszkadzało mi za bardzo. Zawsze korki, wieczne korki, niczym w Wiecznym Mieście. Jadąc, rozmawialiśmy bez skrępowania. A nasza rozmowa, choć nigdy głośna, zawsze przyciąga spore zainteresowanie.

Mój brat jest głuchoniemy. Rozmawiamy więc rękoma, rozmawiamy używając ciała, używając języka migowego. Wcale nie mniejsza to wartości dyskusji, choć początkowo przestawić się na język migowy było dla mnie trudno. To trochę inna płaszczyzna porozumienia.

W każdym razie, wracaliśmy tramwajem, rozmawiając o tym, co u niego w szkole, co u mnie w pracy gdy podeszła do nas pani. Pani w wieku około 40 lat, elegancko ubrana, być może jakaś urzędniczka albo nauczycielka.

-Przepraszam pana, ale obserwuję pana i pana syna ( sic!- syna? Albo ja wyglądam tak staro, albo on tak młodo...przerażające dość, pierwszy absurd). I widzę jak rozmawiacie i chciałam wyrazić swoje współczucie wobec jego głuchoty...

Że co? Współczucie? Zamarłem ja. Zamarł mój brat, który choć nie słyszał, wiedział, co powiedziała ( Młody genialnie czyta z ruchu warg). Jak zwykle zapomniałem języka w gębie. Jak zwykle, nie zapomniał go mój brat, choć jeszcze nastolatek, a już tak rezolutny ( choć, ciętych ripost uczy nasz dom).

Współczuć?- pomyślałem potem sobie. Cholera jasna. Ja nie współczuję osobom, które nazywamy niepełnosprawnymi. Chcecie mnie zlinczować za to stwierdzenie? Proszę bardzo. Ale współczucie nie jest na miejscu wobec osoby, która chociaż nie ma nóg umie pływać- czego wielu z nogami nie potrafi- albo jeździ na wózku a jest genialnym szermierzem. Albo jest geniuszem matematycznym i spełnia się na tym polu na uczelni, do tego ma genialną żonę i grono fajnych przyjaciół, z którymi sobie co weekend imprezuje. Nie będę też współczuć kobiecie bez rąk, która cudownie zajmuje się swoim dzieckiem i umie przewinąć je stopami i jest w ogóle fajną matką. Nie będę współczuć osobie głuchoniemej, jak mój brat, który chociaż ma problemy z porozumieniem bez problemu się uczy ( i pewnie za parę lat, gdy dorośnie znajdzie fajną pracę, jestem pewien ), ma swoje pasje, całował się już z dziewczyną ( a ma 13 lat i nie, ona wcale nie była też głucha) i do tego całkiem nieźle mu się żyje.

Wiecie co? Mam nieodparte wrażenie, że to my, tzw. osoby sprawne-choć często gorzej radzące sobie w życiu- robimy znowu problem z czegoś, co nie istnieje. Mamy problem z naszą mentalnością.

Z jednej strony mówimy „trzeba osoby niepełnosprawne traktować jak normalnych ludzi” z drugiej mówimy „ wymagają specjalnej opieki”- i cholernie się w tym gubimy. Jak zawsze.

Nie jestem osobą niepełnosprawną, mam zdrowe nogi, ręce, tylko troszkę serce mi dokucza- więc nie mam prawa wypowiadać się na temat- jak to się żyje, nie chodząc choćby albo nie widząc. Nie jestem w czyjejś sytuacji, nie przywdzieję cudzej skóry, owszem, chociaż jestem blisko jako takiej „niepełnosprawności” własnego brata. Ale chodzę swobodnie po tym świecie. Miałem nogę w gipsie, ale co to za porównanie- mi gips ściągali po paru tygodniach! I po kilkunastu rehabilitacji wróciłem do pełnej sprawności. Czeka mnie operacja serca, jestem trochę „niepełnosprawny” bo paru rzeczy mi nie wolno i długo nie będzie mi pozwolone biegać czy pić kawę, no ale- niepełnosprawny nie jestem, zasadniczo jestem zdrowym człowiekiem, w pełni sił, w sile wieku. Przynajmniej byłem przez większość tych 27 lat, które przeżyłem. I moich defektów, mojej dziury w sercu nie widać, póki się mi koszulki nie ściągnie, bo na klatce piersiowej przecież biegnie mi długa, szpecąca blizna, która może na ten trop naprowadzić. Ale tak? Nic nie jest widoczne a pierwszy rzut oka.

Ale jednak... Może to głupie porównanie, całkiem nie na miejscu- ale miałem wrażenie, że odczuwałem wtedy, biegając z tym gipsem, z wystającymi śrubami, odczuwałem minimalną szczyptę tego, co odczuwają osoby niepełnosprawne. Minimalną. Ale wiedziałem, jak trudno wsiąść do pociągu o kulach i odczuwałem, jak niektórzy patrzą z litością, inni z pogardą, jeszcze inni z ciekawością. Zresztą, te spojrzenia odczuwam nieraz gdy wyrwie mi się w rozmowie „no, będę miał niedługo operowane serce, bo w sumie to jest wadliwe”.

To wszystko to szczypta, która jakoś się na mnie nie odbija ( chociaż nieraz uwiera), ale…może pokazał mi coś z innej perspektywy. Minimalnie. Znów, kazała się zastanowić, tak jak zastanawiam się nad tym, jak ludzie patrzą na mojego brata, który bez ogródek mówi, że ludzie po prostu „bywają głupi” i nie zawsze się nimi przejmuje.

Społeczeństwo po prostu nie umie wypośrodkować, w „traktujcie normalnie” a „traktujcie specjalnie”. Bo z jednej strony mamy przerażającą obojętność, a z drugiej wylewność, współczucie i przewrażliwienie. I chyba obie postawy mogą zdecydowanie-wkurwić. Wkurwić tak, że chce się wyć, jak mojego brata wkurwiła dzisiaj ta pani w tramwaju.

Zresztą, tramwaje to genialne miejsce do obserwacji ludzkich zachowań tego typu. To jak czasem, nikt nie pomoże panu z wózkiem wejść do niego, a gdy ktoś już się znajdzie, robi z siebie bohatera. Dosłownie, takiego, na którego społeczeństwo powinno włożyć wieniec laurowy w podzięce za jego dobre serce. No pojebani czy jak?

Jednej pani czasem pomożesz zanieść siatkę z zakupami, starszemu ustąpisz miejsca, facetowi na wózku pomożesz wsiąść do tramwaju. Nic bohaterskiego, normalna ludzka interakcja.

Miałem kiedyś taką sytuację, w tramwaju oczywiście- pewien pan na wózku miał problem by wysiąść na swoim przystanku. Zapytałem się po prostu- czy pomóc. Pan musiał być już mocno zirytowany, bo warknął „nie potrzebuję twojej litości”. A ja, jak to ja, na szczęście to spokojny i opanowany człowiek, gdy trzeba- uśmiechnąłem się tylko i powiedziałem-„ja się nie lituję wcale nad panem, ale widzę, że ma pan problem, to chcę pomóc”. Pan na wózku zmiękł i pozwolił się do tramwaju z tym wózkiem wepchnąć, przy czym oczywiście nawiązał się dialog. Że on to nie lubi, jak mu ludzie na siłę się nieraz pchają, żeby łapę do wózka przyłożyć i udawać, jacy to są wspaniali, bo go popchali. „Na chuj mi to, jak ja sobie radzę?”. No jasne, jak sobie radzi, to pomoc na siłę niepotrzebna. A jak sobie nie radzi momentami jak każdy człowiek, to może pozwolić sobie pomóc. Tu też widać pewne popadanie w skrajność, nadmierną dumę, której się nie dziwię. Bo przecież dziewczyna z ciężką walizką nigdy nie odmówi, gdy proponuje się jej pomoc, że jej się tą walizkę wniesie do tramwaju czy pociągu. Bo tej dumy nadmiernej mieć nie musi, bo całe życie nie mówiono jej, że sobie nie poradzi. Nie musi nic udowadniać na siłę. ( choć i coraz więcej pań, które za propozycję pomocy się obrażają, sam tego doświadczyłem na poznańskiej trasie PST )

W każdym razie- co innego pomoc, a co innego litość i współczucie, prawda? Mało osób chce, by się nad nimi litowano. Sam nie chcę, by się nade mną litowano, gdy na przykład mówię o swoim dzieciństwie- dlatego rzadko o nim opowiadam wprost.

Z reguły są to rozpuszczone nastolatki, które potrzebują pogłaskania po główce i dowartościowania tylko łakną takiej reakcji na opowiadanie o problemach, ale spędźmy to na karb wieku i niedorozwiniętego hipokampu, wariację hormonalną.. Ale tak? Każdy chce być samodzielny, niezależny, na tyle na ile może. Ja przynajmniej bym chciał, dlatego wizja najbliższych miesięcy po operacji mnie przeraża, co zresztą wszyscy wiedzą.

Jednak, nikt nie wymaga specjalnego traktowania. Mówię to z pełną premedytacją- nie znoszę pojęcia „specjalne traktowanie”. Bo to brzmi, jakby pewne zachowania, logiczne po prostu, były jakąś „łaską”, wymuszonym ukłonem w stronę niektórych grup społecznych. A tak nie jest. Żadna jebana łaska. Tylko logika i równe traktowanie, z należytym szacunkiem, który każdej istocie się należy przecież z urodzenia.

To wszystko powinno być oparte na logicznych właśnie, zwykłych założeniach. Niech istnieją podjazdy dla ludzi na wózkach, to będą mogli wszędzie wjechać i nie będą musieli nikogo prosić o pomoc, jeśli swój wózek mogą napędzać własnymi rękami. Niech w każdym urzędzie czy szpitalu będą tłumacze języka migowego, może głuchoniemi będą mogli załatwiać sami swoje sprawy w łatwiejszy sposób. Niech istnieje odpowiednia sygnalizacja dźwiękowa dla niewidomych. To nie jest trudne, to nie jest ta okropnie brzmiąca łaska, to nie jest litość, to jest logiczne przystosowanie społeczne do potrzeb mniejszości. I nikt nie będzie musiał się litować i mówić o „specjalnym traktowaniu”.

I może w końcu ludzie przywykną do niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej, bo z tym- nadal w naszym kraju kulejemy, i to dość mocno. Niby nie gapimy się na kobietę bez rąk, ale nadal niektórzy wytykają ją palcami gdy robi zakupy. Inni z kolei odwracają wzrok, by czasem nie być broń bogowie posądzeni o takie gapienie się właśnie! Czy my czasem nie popadamy w paranoję? Nie powiemy niewidomemu jaki numer tramwaju podjeżdża- albo mówimy to z wielką estymą, bo z nas bohaterowie społeczni.

Opanujmy się. Psiamać, trochę rozsądku i opanowania.

Jak to się uda, to może wtedy nie będzie może mowy o specjalnym traktowaniu i normalnym traktowaniu, bo mowy o tym- nie będzie musiało być. Wszyscy mamy jakieś problemy, jakieś niedociągnięcia fizyczne czy psychiczne. Nikt z nas nie jest doskonały. Jedni nie mają nóg, inni wzroku, inni mają chore serce, niektórzy depresję, a inni są alkoholikami. A niektórzy mają po prostu jakiegoś swojego bzika na punkcie zbierania znaczków. Gdzie granica choroby, gdzie granica niepełnosprawności? Moim zdaniem definicja choroby jak i niepełnosprawności właśnie jest strasznie krucha. Bo nikt z nas ideałem nie jest, ba, nawet nikt się w definicję zdrowia WHO tak naprawdę nie wpasuje. A jeśli ktoś z brakiem słuchu czy wzroku lepiej sobie radzi w życiu, nie leży jak maruda prokrastynacyjna tylko przed kompem, a zakłada rodzinę, albo podróżuje sobie, albo jest genialnym naukowcem, albo po prostu żyje jak mu się podoba, to czy można mówić, że jest chory, niepełnosprawny, skoro pomimo ograniczeń spełnia siebie? Albo czy można wielce podziwiać kogoś, bo pływa bez nóg albo wychowuje dzieci bez rąk? Te osoby to po prostu robią i należy im się podziw taki, jak każdemu pływakowi, jak każdej matce. Istnieje też dyskryminacja pozytywna, słyszeliście o niej?

Nie? To widzicie, to właśnie ten stan, gdy podziwiamy coś, co u kogoś innego wydaje się „normalne”. I jak patrzę na mojego brata...ta dyskryminacja wcale nie jest milsza. Wkurwia tak samo. Tak samo czyni z człowieka „kalekę”

Kaleka to brzydkie słowo, prawda? Obraźliwe. Nic dziwnego. Bo kaleka tak naprawdę to stan umysłu jak mawia mój brat. Kalekę można z siebie zrobić, a nie zostaje się nim przez brak słuchu, przez jakąkolwiek niepełnosprawność. I cholera, nie mogę się z nim nie zgodzić.

Ale w każdym razie- nie powinniśmy z nikogo społecznie robić kaleki, czy też przez to, że mówimy że nie może, albo nadmiernie podziwiamy to, że potrafi. Nie powinniśmy narzucać wzorców jakichkolwiek, norm w tej kwestii. Powinniśmy po prostu siebie nawzajem szanować i dostosowywać się do swoich niedociągnięć wzajemnych, bez zbędnego szemrania i wymyślania, że ci są bardziej, a ci mniej. Powinniśmy wszędzie zawsze widzieć najpierw człowieka, a nie jego kolor skóry, płeć, sprawność, orientację i wszystkie inne głupie szufladki przez które lubimy szeregować ludzi. Byłoby łatwiej.

Ale to utopia, znam za dobrze ludzką naturę. Dlatego może zacznę od siebie i na swoim otoczeniu poprzestanę ( nie jestem wielkim aktywistą, cóż poradzić), nie będę pierdolić na prawo i lewo o specjalnym i normalnym, bo ani specjalne ani normalne nie istniej, to cholerne słowa wytrychy, którymi smarujemy sobie gęby. Bo albo robimy cyrk, albo nie chcemy patrzeć.

Może, dlatego istnieje pewien problem z takim społecznym zjawiskiem, jak paraolimpiadą, następująca po tej „zwykłej”. Paraolimpiada, o której mało się mówi, w mediach jakichkolwiek. Mistrzostwa świata, o których w ogóle nie ma mowy.

Może sponsorzy nie mają tam interesu, bo wielu patrzyłoby na sportowców nie całkiem sprawnych w porównaniu do większości z nas ( śmieszne, oni są bardziej sprawni i wytrzymali niż ja i pewnie ty, mój czytelniku, ale niech będzie, nazwijmy ich niepełnosprawnymi) jak na małpki w zoo. Przepraszam za to porównanie, całkiem niepoprawne polityczne, ale taka jest duża część ludzi. To byłaby dla nich uciecha jak zawody karłów w Rzymie czy kobieta z brodą w XIX wiecznym cyrku.

Jesteśmy potworami. Wszyscy ludzie, czy sprawni czy nie, tak w ogóle. Dla wielu z nas byłby to cyrk, co uwłaczałoby godności sportowców. A raczej nie ich. To uwłacza godności każdego człowieka i każdego, kto na to by tak patrzył. I nie oburzajcie się, macie chyba świadomość głupoty ludzkiej, większości społeczeństwa, prawda? Nadal maj uciechę z dziecka chorego na Zespół Downa czy dziewczynki z fokamelią. Dopiero niedawno, w latach 60-tych pozamykano cyrki z tzw. dziwolągami i zamknięto ludzkie zoo, w którym pokazywani byli ludzie różnych ras. Jak małpki właśnie.

Druga sprawa, że niewielu chce oglądać sport osób niepełnosprawnych (aaaa nienawidzę tego słowa!) bo coś by ich kuło. Bo nadal nie przychodzi im do głowy, że nie ma co współczuć, bo współczuć by trzeba im, że współczują i zachowują się jak walnięte w głowę Matki Teresy nie z Kalkuty a Koziej Wólki, które nic nie robią. Są Matkami Teresami tylko w swoim mniemaniu, są wspaniali, bla bla bla, bo mają empatię. Tyłek sobie swoją empatią podetrzyjcie, nie o taką empatię chodzi. Tym razem wysmarujcie sobie dupę a nie gębę. Amen.

Skoro już stworzyliście, ludzie wspaniali, równie wspaniałe społeczeństwo, gdzie dzieci niepełnosprawnych nie zrzuca się ze skały jak w Sparcie i gdzieś ma się teorię ewolucji o przystosowaniu ( no jednak biologia mówi swoje, humanizm często jest z nią sprzeczny, co zrobić), skoro stworzono nową jakoś przystosowania jako takiego- to się chociaż tego trzymajmy.

Ale cóż, pani w tramwaju współczuła była chyba Matką Teresą Poznańskich Ubogich Duchem albo Natchnioną Dawczynią Bohaterskiego Serca. Nie wiem czy mojemu bratu że jest głuchoniemy, czy mi współczuła, że z nim muszę rozmawiać. W każdym razie Bruno od razu zwietrzył, że to się niego bezpośrednio tyczy.

Ja zapomniałem języka w gębie, ale mój brat doskonale wiedział, co chce powiedzieć.

-”Królik, tłumacz”- wymigał ( język migowy nie jest do końca przetłumaczalny w dosłowności, ale doskonale wiadomo, o co chodzi).

Zwróciłem się do pani uśmiechającej się smutno i bohatersko zarazem.

-Mój BRAT, a nie SYN, chce coś pani powiedzieć.

-Tak? - zrobiła okrągłe oczy, miała wilgotne ze wzruszenia. Pewnie myślała, że Młody chce jej podziękować czy coś w tym stylu.

-„Ja pani współczuję też. To taka straszna choroba, brak mózgu. Aż dziw że da się z tym żyć”

Przetłumaczyłem, najpierw będąc śmiertelnie poważnym, przy końcu krztusząc się śmiechem.

Pani chwilę postała, przetrawiła wypowiedź, aż do niej dotarło. Oczywiście, pokryła się szkarłatem, oburzyła się wielce i poszła na drugi koniec tramwaju. No bo kto widział, żeby jakiś głuchy dzieciak był tak niemiły, obrażał ją! A nie był tylko potulny jak jagnię! Tak się widzi „niepełnosprawnych”, tacy powinni być, potulni wobec sprawnych, którzy im współczują, jak w średniowieczu bogaci biednym, rzucając grosze! . No kto to widział? Wola o pomstę do nieba, doprawdy! ( tak, jakby ktoś nie wychwycił, to ironia )

Wiem, że może Bruno trochę przesadził, że może powinien jej wyjaśnić, porozmawiać (no bo dialog prowadzi do porozumienia, jakby nie patrzeć, no nie?), że nie ma czego współczuć, wiem że może to było niegrzeczne...ale nie mogłem przestać się śmiać, póki nie wyszedłem z tramwaju i nie doszedłem do domu. Uwielbiam swojego brata, mówiłem już o tym?

Tak na koniec nasuwa mi się jeszcze jedna myśl. Czasem na siłę szukamy bohaterstwa tam, gdzie go nie ma, czasem na siłę chcemy być „wspaniałymi”.. Zapominamy, że „bohater” jest zwyczajny. „Bohater” to każdy, kto potrafi sprawić że inny człowiek się uśmiechnie. Bohater to ktoś, kto czyni cudze życie lepszym, wcale nie na siłę, nie zapominając o szacunku i rozsądku.